Neolitik evlerde odun ve gübre yakıtların yakılması, iç mekan hava kalitesi için uluslararası kabul görmüş modern standartları aşıyor ve sakinleri güvenli olmayan partikül seviyelerine maruz bırakıyordu. Çatalhöyük’te odun ve gübre yakıtların yakılmasının, hava kalitesini kötüleştirdiği ve insanları tehlikeli partikül seviyelerine maruz bıraktığı belirlendi.
ÇATALHÖYÜK’DE DENEY YAPTILAR
Arkeofili.com'un haberine göre; İngiltere’deki Newcastle Üniversitesi’ndeki çevre mühendisleri ve arkeologlar birlikte çalışarak, dünyanın en eski yerleşim yerlerinden biri olan Türkiye’deki Çatalhöyük’teki binaların içinde evsel yakıt yakmanın etkisini değerlendirmek için modern hava kalitesi izleme yöntemlerini kullandılar. UNESCO Dünya Mirası listesindeki Çatalhöyük’teki tipik bir ev, çatıdaki bir açıklığın altına yerleştirilmiş, güney duvarına dayalı kubbeli bir fırına sahipti. 1990’larda, kullanım sırasında nasıl göründüğünü göstermek için bu evlerden birinin bir kopyası Çatalhöyük’te inşa edildi.
İLK KEZ ARAŞTIRILIYOR
Önceki çalışmalar, biyoyakıtların yakılmasının, özellikle havalandırması yetersiz olan kapalı alanlarda sağlık üzerinde önemli olumsuz sonuçları olduğunu gösterse de, tarih öncesi dönemde yakıt kullanımı ile sağlık arasındaki ilişki hiç araştırılmamıştı. Araştırma ekibi, replika evin ocağında farklı türde yakıtlar yaktı ve bu binalarda yaşamanın, sakinleri ince partikül maddeye nasıl maruz bıraktığını ve solunum sağlıklarını nasıl etkilediğini test etmek için kirlilik seviyelerini ölçtü.ATEŞ SÖNDÜKTEN 40 DAKİKA SONRA DAHİ
Araştırma, iki saatlik bir süre boyunca ortalama ince partikül madde seviyelerinin (PM2.5) son derece yüksek olduğunu ve ateşin ardından söndürüldükten sonra konsantrasyonların 40 dakikaya kadar yüksek kalmaya devam ettiğini buldu. Sonuçlar, doğrudan fırının önünde durmanın daha fazla maruz kalmaya neden olduğunu gösterdi, ancak ocağın yanında da benzer seviyeler tespit edildi. Bu da bir kişinin ateşe göre konumunun partiküle maruz kalma üzerinde yalnızca minimum bir etkiye sahip olacağını düşündürdü.
KESİNLİKLE ZARAR GÖRMÜŞLER
Dr. Lisa-Marie Shillito, “Çatalhöyük’te uygun bir bacanın olmaması ve binaların, yaşam alanı ile ocağı birleştiren tek, küçük bir odadan oluşması, bina içindeki herkesin günlük ev içi faaliyetlerin bir sonucu olarak güvenli olmayan seviyelerde partiküllere maruz kalacağı anlamına gelir. Bu, açık ateş ve havalandırma eksikliği kombinasyonu nedeniyle, bu topluluklar üzerinde neredeyse kesinlikle olumsuz bir sağlık etkisi yaratıyor olmalıydı.” diyor. Geçmişte hava kirliliğini ve solunum sağlığını incelemek zor olabilir, çünkü insan kalıntıları yetersiz korunma durumu nedeniyle her zaman net işaretler vermez. Küçük PM2.5 parçacıkları, dokuya gömüldükleri akciğerlerin derinliklerine gidebilir ve hatta kan dolaşımına girerek akciğerlerin dışında bir iltihap etkisini tetikleyebilir.
